BATI YAR | batyyar@mail.ru
Əsas təsnifat yarışlarının süzgəci
İdman dünyasının hər dördillik dövrünün ən əsas yarışı hesab edilən olimpiya oyunlarının növbəti yay mübarizəsinin ev sahibi Yaponiya paytaxtı Tokio olacaq.
2020-ci il iyulun 24-dən avqustun 9-a qədər keçiriləcək yarışlara 555 gün qalır. Təxmin edilir ki, yeni inşa olunan Milli stadionda təşkil olanacaq açılış mərasiminə 207 ölkənin təmsilçiləri qatılacaqlar. İdmançıların sayı isə 12 minə yaxın olacaq.
Əlbəttə, şəhər infrastrukturunun münasib şəraitə hazırlanması, mübarizə arenalarının inşası, təmiri və bərpası ilə yanaşı, diqqət təsnifat yarışlarına da yönəlib. Tokioda 33 idman növü üzrə 50 proqramda mübarizənin və bunların yekununda 339 medal dəstinin mükafatçılara verilməsinin şahidi olacağıq. Bu olimpiadada idman növləri ilə bağlı bir çox yeniliklər olacaq. 2016-cı il avqustun 3-də Braziliyanın Rio de Janeyro şəhərində keçirilmiş Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin 129-cu sessiyasında karate, sörfinq, beysbol, qayayadırmanma və skeytbordinq yarış proqramına salınıb.
Lakin bu növlər yalnız "Tokio-2020" üçün nəzərdə tutulub. Sonrakı Oyunlarda idman növləri üzrə "əsas paket" bunaqədərki olimpiadadakı kimi olacaq və əlavələr, dəyişikliklər barədə sessiyalarda qərarlar veriləcək. Bununla belə vurğulayaq ki, olimpiya proqramının "şişirdilməsi" BOK rəhbərliyinin planlarına daxil deyildi. Çünki bu halda idmançıların sayı artar, yarışın keçirilməsi isə iqtisadi cəhətdən səmərəsini, idman marağı baxımından cazibəsini itirə bilər. Eyni zamanda, bu qayda ilə yarış günlərini artırmaq lazım gələ bilər. Təsəvvür edin ki, yeni növlərlə medalların sayı birdən-birə 33 dəst artır. Onların sayı Rio Olimpiadasında 306 idisə, "Tokio-2020"də 339 olacaq. Yen növlər və proqramlar həm də 474 əlavə idmançı deməkdir. Medal dəstlərinin 18-i məhz yeni əlavə olunmuş 5 idman növünə aiddir. Qalanı isə ənənəvi növlər üzrə dəyişmiş proqramların hesabınadır. Əvvəlcə, artıma diqqət edək:
- Akademik avarçəkmədə ikikürəkli sükançısız qadın dördlükləri mübarizə aparacaq;
- Basketbolda stritbol kimi də tanınan 3x3 növü həm qadın, həm kişilərin mübarizəsi ilə proqramda yer alacaq. Yeri gəlmişkən, stritbol ilk dəfə məhz Bakıda birinci Avropa Oyunları zamanı olimpiya debütünü edib və formatı ilə diqqət çəkib;
- Velosiped idmanında kişi və qadınların trek üzrə medison, həm də BMX sərbəst yürüşləri (fristayl) əlavə olunub;
- Cüdoda komanda yarışları da olacaq;
- Atletikada qarışıq 4x100 m estafeti proqramın yeni əlavəsidir;
- Stolüstü tennisdə qarışıq cütlər medallar uğrunda yarışacaq;
- Üzgüçülükdə kişilərdə 800 m, qadınlarda 1500 m və qarışıq dördlüyün 100 metrə komanda estafeti diqqət çəkəcək;
- Kamandan oxatmada qarışıq komanda yarışı mübarizəni daha maraqlı edəcək;
- Üçnövçülükdə də qarışıq komanda yarışları olacaq.
- Qılıncoynatmada qadınların rapirada, kişilərin isə sablyada komanda mübarizəsi iddialı ölkələrin medal şansını daha da artıracaq.
Dəyişikliklər təkcə əlavələrlə bağlı deyil. Bəzi proqramların ləğv edilməsi olimpiadada idmançı sayını tənzimləməyə kömək edib.
- Boksda kişilərin iki çəki dərəcəsi ləğv edilərək, qadınların mübarizəsinə iki çəki əlavə olunub;
- Güllə atıcılığında pnevmatik tapançadan və uzanılı vəziyyətdə tüfəngdən 50 metrə atəş proqramları olimpiya statusunu itirib. Dabl-trap yerini qarışıq yarışa verib;
- Yelkən idmanında katamaranlar sinfində dəyişiklər var;
- Kanoe-kayakda kişilərin əvəzinə təkyerlik kanoe və ikiyerlik kayak sprinti yerini qadın kanoesinə verib;
- Kanoe slalomda kişilərin ikinəfərlik kanoesi yerini təkyerlik qadın kanoesinə verib;
- Akademik avarçəkmədə kişilərin dördnəfərlik yüngül qayıqla yürüşü Tokioda qadınların mübarizəsinə çevriləcək.
Bütün bunların məqsədi gender bərabərliyini təmin etməklə, iştirakçı sayını tənzimləməkdir. Diqqət etsək görərik ki, proqram yeniləşməsi sayəsində lisenziyaların sayı atletikada 105, ağırlıqqaldırmada 64, güləşdə 56, güllə atıcılığı və yelkən idmanında 30 pay azalıb. Bundan savayı, növlərdə sifarişlərə də yenidən baxılıb. Su polosunda 13 əvəzinə 11 nəfər sifariş olunacaq. BMX-də əlavə olunan 14 idmançı, veloşosenin payından götürüləcək. Eyni zamanda, qarışıq yarışların hesabına medallar artsa da, say artmır. Çünki qarışıq yarışlarda iştirak edənlər elə olimpiya lisenziyasının sahibləri olacaq və onlar üçün bu, daha çox medal qazanmaq şansı deməkdir. Bir sözlə, bütün bunlar ənənəvi növlərdə 285 idmançının azalması deməkdir.
Lakin ən vacib məsələ bunlar deyil. Məsələ dəyişikliklərin mahiyyətindədir. Artıq BOK dövrün nəbzini tutaraq, zəmanənin iqtisadi-sosial, mədəni-ictimai dəyişikliklərini öz fəaliyyətində əks etdirmək istəyir. Bunun üçün olimpiya yarışlarının növləri, formatı və miqyası dəyişdirilir. Hələ 2016-cı ildə baş verən dəyişikliklərə BOK prezidenti Tomas Baxın bəyan etdiyi münasibət çox şeyi deyir:
- Cəlbedici beş yeni növlə yanaşı, təsdiq etdiyimiz təzə yarışlar olimpiya proqramının dəyişdirilməsinə doğru növbəti addım idi. Çox fərəhləndirici haldır ki, olimpiya oyunları bir qədər gəncləşib, daha da şəhərliləşəcək və zərif cinsin daha çox nümayəndəsini ətrafında cəmləyəcək.
Olimpizm yeniləşməklə gənclərin maraq dünyasına doğru addımlayır. Bu səbəbdən şəhər və yaxud küçə əyləncə yarışlarını gələcəkdə olimpiya proqramında görsək, təəccüblənməyək. Bir çox küçə yarışları sadəliyi ilə yanaşı, həm də gündən-günə kütləviləşir. Sürətlə böyüyən şəhərlərdə, meqapolislərdə qaydaya çevrilən bu əyləncə formatını olimpiya proqramına salmaqla BOK həm də dünyəvi əhəmiyyətli iş görür. İlk növbədə, BOK özünün məhz gənclərin dəyişən marağına görə mühafizəkar, "qocalan" təşkilat kimi nüfuzunu qoruyur, artırır və möhkəmlədir. Axı, istənilən halda, olimpizm daha çox gənclərə yönəlmiş bir hərəkatdır. Bu isə BOK-a daha çevik hərəkət etməklə zamanın nəbzini tutmaqla, müstəqilliyini dərinləşdirmək, deməli, ictimai təsir dairəsini saxlamaq və hətta genişləndirmək imkanı verəcək. Lakin təkcə BOK-un maraqları deyil, bəşəriyyətin, cəmiyyətlərin, ictimai mühitin bundan faydalanacağı məqamlar çoxdur. Bu addımlar pərakəndə vəziyyətdə olan bir çox əyləncəli idman növlərini təsir altına almaqla onların təşkilatlanmasına, mənfi təsirlərdən mühafizəsinə, inkişaf edərək sağlamlığa xidmət edən həyat tərzinə çevrilməsinə dəstək olacaq. Onlara münasibət bununla daha da ciddiləşməklə növlərin proqramlaşıb inkişaf etməsinə, deməli, yönləndirilməsinə təsir göstəriləcək. Bununla da bu idman növlərinin zərərli mühitin alətinə çevrilməsinin təsirləri xeyli azalacaq.
Rio ilə müqayisədə Tokioda qadınların sayı 3 faizdən çox artaraq, 48,8 faizə çatacaq. Bəzi hallarda qadın və kişilərin birlikdə yarışacağı növlərin sayı çoxalır və bu meyillər, fikrimcə, alqışlanmalıdır. Tokioda qarışıq yarışların sayı iki dəfə artırılıb və 9-dan 18-ə çatdırılıb. Onların çiyin-çiyinə olması fəlsəfi mənada bərabərliyin, tarazlığın ən gözəl nümunəsi, həm də vahid komanda anlayışı üçün töhfədir.
Nəhayət, bu dəyişikliklərlə olimpiadaya lisenziyaların verilməsinə yeni baxış gətirilməsinin təməli qoyulur. Bəs görəsən olimpiya vəsiqələri necə paylanır və 33 idman növündə, yaxud 50 proqram üzrə təsnifat yarışları necə keçirilir?
Qeyd edək ki, bu proses artıq gedir və hətta bəzi ölkələrin təmsilçiləri olimpiadaya vəsiqələr əldə ediblər. Lakin ən əsas yarışlar bu il ərzində və gələn ilin birinci rübündə keçiriləcək.
Gələn nömrəmizdən bəzi növlər üzrə olimpiadanın təsnifat proqramına nəzər salmağa başlayacağıq.
Bizi izləyin.
BATI YAR
|
