Əməkdar jurnalist, mərhum Aqşin Kazımzadənin sonuncu yazısı
(Əvvəli ötən sayımızda)
II hissə
Yohan Kroyf nə şübhə, nə də ətraflı düşüncə üçün yer qoymur. İmprovizə olunmuş bu mətbuat konfransında səslənəcək bütün sualları sanki ona əvvəlcədən ötürmüşdülər.
Bu fikirdə bir qədər təxribatçılıq göründüyündən, onu dərhal özümdən kənarlaşdırıram: axı, hər şey öz-özündən yarandı, "foneqram"dan söz gedə bilməz.
- Siz əgər nə vaxtlarsa futbol həyatı ilə maraqlanmısınızsa, - sanki verdiyi bu axmaq suala görə və daha çox, onun tonuna görə özünü qınayan həmin fransızləhcəlidən ironiyalı baxışlarını ayırmayan Kroyf səlis şəkildə, sözləri az qala hecalayaraq dedi, - onda məni böyüdüb, futbolçu edən mühit haqqında təsəvvürünüz olmalıdır. Bəli, cənablar, gizlətmirəm ki, anam bizim Amsterdamın "Ayaks" futbol klubunda paltaryuyan olub və mən orada bütün günü onun əl-ayağına dolaşırdım. O vaxtlar komandamızın bütün futbol ustaları ilə münasibətim vardı. Onların hamısı hollandiyalı deyildi, əksinə, orada hollandiyalı az idi, ingilis də vardı, italiyalı da, ispaniyalı və almaniyalı da, rumın və macar da, polşalı və isveçli də,- yersiz toxunduğu mövzuya işarə olaraq, fransız reportyoruna tərəf yüngül bir reveransla, - hətta parisli də. Mən istər-istəməz onlarla öz dillərində danışırdım. İlk vaxtlar ifadələrimin yöndəmsizliyinə görə bir qədər utanıb-çəkinirdim, amma getdikcə daha böyük inam və sürətlə danışmağa başladım. Yüksək qürur hissi ilə deyim ki, indi 13 dildə sərbəst danışıram. Onların arasında hətta Koreya, yapon dilləri də var, - Kroyf ancaq özünə məlum olan səbəbdən müəmmalı şəkildə gülümsündü.
Yuxarı başdan kimsə, çılğın, eyni zamanda, çaşqınlıq ifadə edən bir səslə:
- Bu nədir, Kroyf, sizlərdə, məgər, daha nəhs rəqəmdən qorxmurlar?- soruşdu. - Yox-yox, siz düz demirsiniz, ya 12 olar, ya 14. Axı, sizin televiziya diktorlarınız belə, 13 rəqəmini dillərinə gətirməkdən çəkinirlər.
- Mən xürafatçı deyiləm, - Yohan Kroyf gülümsünür. - Amma məcazım qara pişikləri götürmür, bayquşlardan isə yaman qorxuram. Gecə yuxuda belə, qara pişik görəndə, həmin gün meydana çıxmaqdan da imtina edirəm.
- Bəs rusca necə, danışa bilirsinizmi?- Qeyri-iradi olaraq doğan bu sualın yersizliyini duyub, günahkarcasına baxışlarımı yayındırıram.
Bu vəziyyətim Kroyfun diqqətindən kənar qalmadı:
- Siz heç də çəkinməyin, rusca da bilirəm, amma azacıq,- sıxıla-sıxıla dediyi bu rus sözləri onun dilində, alman ləhcəsində səsləndi. - Amma, gördüyünüz kimi, demək olar ki, danışa bilmirəm. Ruslar Avropada oynamırlar, danışmağa adam yoxdur.
Şəxsi sənədlərindən sətirlər
Hendrix Yohannes Kroyf (niderl.- Hendrik Johannes Cruijff) 1947-ci il aprelin 25-də Amsterdamda anadan olub. Niderland yığmasının, "Ayaks" və "Barselona" klublarının futbolçusu olub. Karyerası ərzində keçirdiyi 752 oyunda 425 top vurub. "Qızıl top" mükafatının 3-qat sahibi, Avropa çempionları kubokunda oyunçu kimi 3 dəfə, məşqçi kimi bir dəfə qalib olub. XX əsrin ən yaxşı futbolçularından biri kimi tanınır. 2010-cu il martın 26-da Kroyf, oyunçu və məşqçi kimi göstərdiyi xidmətlərə görə, "Barselona" futbol klubunun fəxri prezidenti elan edilib. "Cruyff Classics" ayaqabı brendinin sahibidir.
Kroyf nəinki Niderland futbolunun, həm də 1970-ci illərin əvvəllərində onun oynadığı "Ayaks" və Niderland yığmalarında əsası qoyulan total futbol üslubunun təcəssümüdür. 1973-cü ildə, dövrünə görə rekord transfer məbləği sayılan 922 min avroya "Barselona"ya keçənə qədər, 8 dəfə Hollandiya çempionatının, 3 dəfə Avropa çempionlar kubokunun qalibi olub. Bir il sonra o öz yığmasını dünya çempionatının finalına çıxardı və orada almanlara məğlub oldular (1:2).
Sonrakı dünya çempionatında Kroyf seçmə mərhələni keçməkdə komandasına kömək etdi, amma Argentinadakı final turniri ərəfəsində beynəlxalq karyerasını başa vurub, məşqçiliyə başladı.
1989-1999-cu illərdə onun rəhbərlik etdiyi "Barselona" 4 dəfə İspaniya çempionu oldu (1991-1994), Çempionlar Kuboku (1992-ci il) və Kuboklar kubokunda (1989-cu il) qalib gəldi. 2003-cü ildə UEFA-nın 50 illiyi ilə əlaqədar keçirilən sorğunun nəticəsinə görə Kroyf son yarım əsrdə Hollandiyanın ən yaxşı futbolçusu sayıldı. 2006-cı ildə, idmanın inkişafındakı görkəmli xidmətlərinə görə, "lauresus" mükafatına layiq görüldü. 2007-ci il aprelin 18-də, anadan olmasının 60 illiyi ərəfəsində "Ayaks"14 nömrəli futbol köynəyini həmişəlik Kroyfun adına yazdı.
Xeyli sonralar, ola bilər ki, 20-25 il sonra tale məni Moskvada Rusiya Elmlər Akademiyası dilçilik İnstitutunun professoru Dina Nikuliçeva ilə qarşılaşdırdı və onun mənə söylədikləri, elə bilirəm, maraqsız olmaz.
Təəssüf ki, xanım D.Nikuliçeva futboldan kənar, ümumiyyətlə, idman haqqında heç dumanlı təsəvvürü olmayan adam imiş. Bununla belə, onun mühakimələrinin tamlığı və maraq doğurması təkcə elmiliyi ilə fərqlənmir:
- Bütün deyilənlərdən belə nəticə çıxarmaq olar ki, sizin tanışınız, sözsüz, dahi bir insandır, - onun bu dəyərləndirməsini yadda saxlayaq, o hələ bizə gərək olacaq. - Şübhəm yoxdur ki, onun tarix, riyaziyyat, iqtisadiyyat sahəsində bilikləri böyükdür. O ki qaldı bir neçə dil bilməsinə, bunun əsası hələ uşaqlıq dövründən, bəlkə də daha əvvəl qoyulub... Əcdadlarından birinin çoxdilli olması istisna edilmir və yaxud o, əvvəlki həyatında həm ağ, həm qara və digər rəngli insanlarla danışmaq məharəti ilə fərqlənib. Amma nə olur, olsun, sizin dostunuzda qeyri-monoetnik ailələrdə böyüyən insanlara xas cizgilər görünür, yəni, dünya bu insanlarla müxtəlif dillərdə danışır. Başlıcası isə - belə insanların qarşıya qoyduqları məqsəddir. Məsələn, götürək elə Troyanı kəşf edən Henrix Şlimanı: 16 (başqa mənbələrə görə - 32) dil bilirdi. Onun üçün poliqlot olmaq zərurət idi: əvvəlcə bu ona elmi erudisiya üçün lazım idisə, sonradan yad ölkələrdə yaşaya bilmək üçün vacib, daha sonralar - nəhayət, varlanmaq üçün gərək idi. Kroyf isə, görünür, məktəb illərindən futbolçu olmağa, müxtəlif dilli komandalarda oynamağa hazırlaşırdı. Çoxlu dil bilmək ona turist səfərləri üçün lazım deyildi, yaradıcılıq üçün, həmin dillərdə düşünməyi bacarmaq, qarşıya qoyduğu əsas məqsədlərə çatmaqda onlardan istifadə etmək üçün lazım idi. Yohan Kroyf poliqlotluğunun mahiyyətini sizə nə dərəcədə ininadırıcı və anlaşıqlı izah etdiyimi bilmirəm, amma Badalondakı o unudulmaz gecədə onunla rusca söhbətləşə bildim. Əlbəttə, bu, təmiz şərti bir söhbət oldu: onun dilindəki "şut-şut", "balşaya spaziba", "sovietski futbol - eto ne koroşo" rus sözləri kifayət etdi ki, fitri dil öyrənmə məharətinə malik olan Kroyfdan Azərbaycan futbolu barədə nəyi bildiyini soruşum.
(Ardı var)
|
